Last Updated on 2025-10-27 by admin

Kwestia handlu w niedziele od lat budzi w Polsce żywe emocje i stanowi przedmiot niekończących się dyskusji. Dla konsumentów jest to cotygodniowe pytanie: „Czy ta niedziela jest handlowa?”. Dla przedsiębiorców, zwłaszcza tych z sektora małych i średnich firm, to skomplikowana łamigłówka prawna, której rozwiązanie decyduje o możliwości prowadzenia działalności. Obowiązująca ustawa nie jest prostym zakazem, lecz złożonym aktem prawnym, pełnym wyjątków, warunków i specyficznych regulacji, które ewoluują w odpowiedzi na rynkową rzeczywistość. Zrozumienie tych zasad jest kluczowe nie tylko dla zaplanowania cotygodniowych zakupów, ale również dla legalnego i świadomego prowadzenia biznesu.

Chaos informacyjny, potęgowany przez dynamiczną debatę polityczną na temat przyszłości regulacji, sprawia, że wielu Polaków czuje się zagubionych. Prosty kalendarz z zaznaczonymi datami to za mało, by w pełni pojąć, dlaczego jedne sklepy muszą być zamknięte, podczas gdy inne, często tuż obok, mogą legalnie działać. Niniejszy artykuł stanowi odpowiedź na tę potrzebę. Jest to wyczerpujące kompendium wiedzy na temat niedziel handlowych w 2025 roku, które ma na celu nie tylko przedstawić suche fakty, ale również je wyjaśnić. Przedstawimy kompletny kalendarz, przeanalizujemy fundamenty prawne, zgłębimy labirynt ustawowych wyjątków i omówimy konsekwencje łamania przepisów. Wreszcie, przyjrzymy się perspektywom na przyszłość, analizując, w jakim kierunku może zmierzać ta jedna z najbardziej kontrowersyjnych regulacji społeczno-gospodarczych w Polsce.

I. Kalendarz Niedziel Handlowych 2025: Osiem Okazji na Zakupy

W 2025 roku konsumenci oraz przedsiębiorcy będą mieli do dyspozycji osiem niedziel handlowych.¹ Jest to o jedną niedzielę więcej niż w roku 2024, co wynika z istotnej zmiany legislacyjnej dotyczącej organizacji handlu w okresie przedświątecznym.³ Zmiana ta, choć pozornie niewielka, jest rezultatem szerszego kompromisu, który ma na celu pogodzenie interesów pracowników, konsumentów i branży handlowej.

Pełna lista niedziel, w które zakaz handlu nie będzie obowiązywał, prezentuje się następująco:

• 26 stycznia 2025 r.
• 13 kwietnia 2025 r.
• 27 kwietnia 2025 r.
• 29 czerwca 2025 r.
• 31 sierpnia 2025 r.
• 7 grudnia 2025 r.
• 14 grudnia 2025 r.
• 21 grudnia 2025 r. ⁴

Aby w pełni zrozumieć, dlaczego akurat te dni zostały wyznaczone jako handlowe, warto przeanalizować logikę stojącą za ich wyborem, która jest ściśle określona w przepisach prawa. Poniższa tabela systematyzuje te informacje, łącząc datę z jej ustawowym uzasadnieniem.

Kluczową nowością w kalendarzu na 2025 rok jest zwiększenie liczby handlowych niedziel w grudniu z dwóch do trzech.³ Zmiana ta jest bezpośrednio powiązana z nowelizacją ustawy, która ustanowiła dzień 24 grudnia, czyli Wigilię Bożego Narodzenia, dniem wolnym od pracy dla wszystkich pracowników, w tym dla osób zatrudnionych w handlu.² Dotychczas handel w Wigilię był dozwolony do godziny 14:00. Ustawodawca, odpowiadając na wieloletnie postulaty związków zawodowych i organizacji pracowniczych, zdecydował się na zagwarantowanie pracownikom handlu wolnego w tym szczególnym dniu.³ Jednakże, aby zrekompensować branży handlowej utratę jednego z najbardziej dochodowych dni w roku i jednocześnie rozłożyć przedświąteczny ruch konsumencki na dłuższy okres, wprowadzono zasadę trzech kolejnych niedziel handlowych poprzedzających Wigilię.² Ten mechanizm jest przykładem legislacyjnego kompromisu, który stara się zrównoważyć potrzeby różnych grup społecznych: ochronę praw pracowniczych, wygodę konsumentów oraz stabilność ekonomiczną sektora detalicznego.

II. Podstawa Prawna: Zrozumieć Ustawę o Ograniczeniu Handlu

Regulacje dotyczące handlu w niedziele w Polsce opierają się na jednym kluczowym akcie prawnym: Ustawie z dnia 10 stycznia 2018 r. o ograniczeniu handlu w niedziele i święta oraz w niektóre inne dni.⁸ Dokument ten, wielokrotnie nowelizowany, stanowi fundament dla całego systemu zakazów i wyjątków. Jego celem, deklarowanym przez projektodawców, była ochrona pracowników handlu poprzez zapewnienie im prawa do niedzielnego odpoczynku oraz wzmocnienie więzi społecznych i rodzinnych.

Zgodnie z art. 5 Ustawy, w niedziele i święta w placówkach handlowych zakazane są: handel oraz wykonywanie czynności związanych z handlem, a także powierzanie pracownikowi lub zatrudnionemu wykonywania pracy w handlu oraz wykonywania czynności związanych z handlem.⁸ Definicja „placówki handlowej” jest szeroka i obejmuje m.in. sklepy, stoiska, stragany, hurtownie, składy materiałów budowlanych czy domy towarowe.¹¹

Jednakże ustawa od samego początku nie wprowadzała całkowitego zakazu. Zamiast tego, w art. 7, precyzyjnie określiła, w które niedziele zakaz ten nie obowiązuje. Te ogólne zasady pozwalają zrozumieć, skąd bierze się kalendarz niedziel handlowych na każdy rok:

1. Zasada miesięczna: Zakaz nie obowiązuje w ostatnią niedzielę przypadającą w styczniu, kwietniu, czerwcu i sierpniu.⁸ Wybór tych konkretnych miesięcy nie jest przypadkowy. Odzwierciedla on strategiczne podejście ustawodawcy do cyklu handlowego i potrzeb konsumentów. Styczeń to okres poświątecznych wyprzedaży, czerwiec to początek wakacji, a sierpień to czas przygotowań do nowego roku szkolnego. Umożliwienie handlu w te dni ma na celu złagodzenie ekonomicznych skutków zakazu w okresach wzmożonego popytu.
2. Zasada świąteczna: Handel jest dozwolony w niedzielę bezpośrednio poprzedzającą pierwszy dzień Wielkiej Nocy oraz, zgodnie z najnowszą nowelizacją, w trzy kolejne niedziele poprzedzające Wigilię Bożego Narodzenia.⁸ Te wyjątki mają oczywisty cel praktyczny – umożliwienie konsumentom zrobienia zakupów przed najważniejszymi świętami w roku, co pozwala uniknąć nadmiernej koncentracji ruchu w ostatnich dniach roboczych.
3. Klauzula bezpieczeństwa: Ustawa zawiera ważne zastrzeżenie – jeżeli w którąkolwiek z wyżej wymienionych niedziel handlowych przypada święto ustawowo wolne od pracy, to w ten dzień zakaz handlu mimo wszystko obowiązuje.¹⁰

Poza niedzielami, ustawa reguluje również handel w inne specyficzne dni. Zakazany jest on po godzinie 14:00 w sobotę bezpośrednio poprzedzającą pierwszy dzień Wielkiej Nocy.⁸ Analogiczny przepis dotyczył wcześniej Wigilii, jednak, jak wspomniano, od 2025 roku ten dzień stał się w całości dniem wolnym od pracy w handlu.⁷ Te dodatkowe ograniczenia podkreślają kompleksowy charakter regulacji, która wykracza poza samą kwestię niedziel.

III. Labirynt Wyjątków: Kto i Gdzie Może Handlować w Każdą Niedzielę?

Choć ogólny zakaz handlu jest zasadą, Ustawa o ograniczeniu handlu w art. 6 zawiera niezwykle długą i szczegółową listę 32 wyłączeń, które pozwalają określonym typom placówek na prowadzenie działalności w każdą niedzielę, również tę objętą zakazem.¹³ Ta rozbudowana lista tworzy w praktyce równoległy system, w którym wiele punktów handlowych i usługowych może legalnie funkcjonować. Zrozumienie tych wyjątków jest kluczowe dla przedsiębiorców planujących działalność w niedziele. Dla ułatwienia analizy, można je pogrupować w kilka kategorii tematycznych.

1. Niezbędne Usługi i Nagłe Potrzeby

Ta kategoria obejmuje placówki, których funkcjonowanie w niedziele jest uzasadnione potrzebą zapewnienia społeczeństwu dostępu do podstawowych dóbr i usług, często o charakterze awaryjnym. Należą do nich:

• Stacje paliw płynnych.¹²
• Apteki i punkty apteczne.¹⁴
• Zakłady lecznicze dla zwierząt.¹²

2. Podróż i Turystyka

Ustawa uwzględnia specyfikę handlu związanego z obsługą ruchu turystycznego i podróżnych, którzy często dokonują zakupów poza standardowymi godzinami. Wyjątki obejmują m.in.:

• Placówki handlowe na dworcach kolejowych i w portach lotniczych.¹¹
• Placówki zlokalizowane w zakładach hotelarskich.¹²
• Sklepy, w których przeważająca działalność polega na handlu pamiątkami lub dewocjonaliami.¹⁴

3. Gastronomia, Czas Wolny i Kultura

Wyłączenia dotyczą również miejsc, które są naturalnie związane z niedzielnym spędzaniem czasu wolnego. W tej grupie znajdują się:

• Piekarnie, cukiernie i lodziarnie, w których przeważa sprzedaż własnych wyrobów.⁸
• Placówki, w których przeważającą działalnością jest działalność gastronomiczna.¹²
• Placówki handlowe w zakładach prowadzących działalność w zakresie kultury, sportu, oświaty, turystyki i wypoczynku (np. sklepiki w kinach, muzeach, na basenach).¹⁴

4. Mały Handel i Sprzedaż Specjalistyczna

Ta szeroka kategoria obejmuje wiele mniejszych, często wyspecjalizowanych punktów sprzedaży. Znajdziemy tu m.in.:

• Kwiaciarnie.¹⁴
• Placówki, gdzie przeważa handel prasą, biletami komunikacji miejskiej, wyrobami tytoniowymi czy kuponami gier losowych.¹⁴
• Sklepy internetowe i platformy internetowe oraz handel z automatów.¹²

W ramach tej kategorii istnieją dwa wyjątki o fundamentalnym znaczeniu, które zasługują na szczegółowe omówienie ze względu na ich powszechność i złożoność prawną.

„Za Ladą Właściciel”: Fundament Małego Handlu

Najważniejszym i najczęściej wykorzystywanym wyjątkiem, szczególnie przez małe, rodzinne sklepy, jest ten zawarty w art. 6 ust. 1 pkt 27 Ustawy. Zgodnie z nim, zakaz handlu nie obowiązuje „w placówkach handlowych, w których handel jest prowadzony przez przedsiębiorcę będącego osobą fizyczną wyłącznie osobiście, we własnym imieniu i na własny rachunek”.⁸

W praktyce oznacza to, że właściciel sklepu może go otworzyć w niedzielę niehandlową, pod warunkiem, że sam stanie za ladą. Co istotne, ustawodawca przewidział możliwość nieodpłatnej pomocy ze strony najbliższej rodziny. Krąg uprawnionych osób jest ściśle zdefiniowany i obejmuje: małżonka, dzieci własne, dzieci małżonka, dzieci przysposobione, rodziców, macochę, ojczyma, rodzeństwo, wnuki i dziadków.⁸ Kluczowym warunkiem jest, aby te osoby nie były pracownikami ani zatrudnionymi w tej placówce handlowej.⁸ Ten zapis ma na celu uniemożliwienie obchodzenia prawa poprzez formalne zatrudnianie członków rodziny do pracy w niedziele. Wyjątek ten jest postrzegany jako mechanizm wspierający małą przedsiębiorczość i pozwalający konkurować z wielkimi sieciami handlowymi.

Ewolucja Przepisów i „Działalność Przeważająca”

Historia tzw. „luki na placówkę pocztową” doskonale ilustruje, jak prawo handlowe jest dynamicznym polem starcia między intencją ustawodawcy a kreatywnością rynku. Początkowo jeden z wyjątków od zakazu obejmował ogólnie „placówki pocztowe”.¹³ Niektóre duże sieci handlowe szybko zidentyfikowały tę regulację jako sposób na legalne prowadzenie działalności w niedziele. Wystarczyło podpisać umowę z operatorem pocztowym i uruchomić w sklepie punkt odbioru i nadawania paczek, aby cała placówka, niezależnie od jej wielkości i głównego asortymentu, mogła kwalifikować się jako wyłączona spod zakazu.¹³

W odpowiedzi na to zjawisko, które w dużej mierze wypaczało pierwotny cel ustawy, 1 lutego 2022 roku weszła w życie kluczowa nowelizacja.¹⁰ Wprowadziła ona pojęcie „działalności przeważającej”. Zgodnie z nowymi przepisami, aby skorzystać z niektórych wyjątków (w tym dotyczącego placówek pocztowych, ale także np. sklepów z pamiątkami czy prasą), działalność stanowiąca podstawę wyłączenia musi stanowić co najmniej 40% miesięcznego przychodu ze sprzedaży detalicznej danej placówki.¹⁰

Ta zmiana pociągnęła za sobą kolejną istotną konsekwencję. Przedsiębiorcy, którzy chcą korzystać z tych warunkowych wyjątków, są zobowiązani do prowadzenia szczegółowej ewidencji miesięcznego przychodu ze sprzedaży. Ewidencja ta musi być prowadzona oddzielnie dla każdej placówki i wykazywać podział na przychody z działalności uprawniającej do wyjątku oraz przychody z pozostałej działalności.⁸ Wprowadzenie tego wymogu jest przykładem, jak ustawodawca, ucząc się na podstawie obserwacji rynku, reaguje na próby obchodzenia prawa, wprowadzając coraz bardziej precyzyjne i oparte na danych kryteria. Jednocześnie, choć rozwiązanie to uszczelniło system, nałożyło ono na małych przedsiębiorców dodatkowy, znaczący obowiązek administracyjny, który może stanowić dla nich barierę w korzystaniu z niektórych wyłączeń.

Poniższa tabela podsumowuje kluczowe warunki dla najczęściej spotykanych typów placówek, które mogą działać w niedziele objęte zakazem.

IV. Konsekwencje Złamania Zakazu: Wysokie Kary i Kontrole

Naruszenie przepisów Ustawy o ograniczeniu handlu wiąże się z dotkliwymi sankcjami finansowymi. Organem odpowiedzialnym za kontrolę przestrzegania zakazu i egzekwowanie przepisów jest Państwowa Inspekcja Pracy (PIP).¹⁷

System kar za złamanie zakazu jest wielopoziomowy i zależy od skali naruszenia oraz jego powtarzalności:

• Kara grzywny: Zgodnie z art. 10 ustawy, kto wbrew zakazowi powierza wykonywanie pracy w handlu lub wykonywanie czynności związanych z handlem pracownikowi lub zatrudnionemu, podlega karze grzywny w wysokości od 1 000 zł do 100 000 zł.¹⁷ Odpowiedzialność spoczywa na osobie powierzającej pracę, czyli najczęściej na właścicielu lub menedżerze placówki, a nie na pracowniku wykonującym polecenia.¹⁸
• Mandat karny: W przypadku stwierdzenia naruszenia, inspektor PIP ma prawo nałożyć na miejscu mandat karny w wysokości od 1 000 zł do 2 000 zł. W przypadku recydywy, czyli co najmniej dwukrotnego ukarania za to samo wykroczenie w ciągu dwóch lat, mandat może wzrosnąć do 5 000 zł.¹⁷
• Postępowanie sądowe: Jeśli inspektor pracy zdecyduje się skierować wniosek o ukaranie do sądu rejonowego, grzywna może sięgnąć maksymalnego ustawowego progu, czyli 100 000 zł.¹⁷
• Kara ograniczenia wolności: W skrajnych przypadkach uporczywego i złośliwego łamania przepisów, teoretycznie możliwe jest nawet orzeczenie przez sąd kary ograniczenia wolności, co podkreśla wagę, jaką ustawodawca przywiązuje do tych regulacji.¹⁹

Warto zauważyć, że karze podlega nie tylko otwarcie sklepu i prowadzenie sprzedaży, ale również nieprzestrzeganie wymogów formalnych związanych z wyjątkami. Na przykład, prowadzenie ewidencji miesięcznego przychodu w sposób niezgodny z przepisami lub jej całkowity brak w placówkach korzystających z wyjątku „działalności przeważającej” również jest zagrożone grzywną od 1 000 zł do 100 000 zł.²⁰

Pomimo surowości przepisów na papierze, praktyka ich egzekwowania bywa zróżnicowana. Dane z kontroli PIP wskazują, że nakładane mandaty często oscylują w dolnych granicach widełek. W jednej z analiz wskazano, że średnia wartość mandatu wyniosła 1 333 zł.²¹ Ta dysproporcja między potencjalną maksymalną karą a realnie nakładanymi grzywnami może prowadzić do sytuacji, w której niektórzy przedsiębiorcy, zwłaszcza w przypadku placówek o dużym obrocie, mogą podejmować skalkulowane ryzyko. Jeśli potencjalny zysk z handlu w niedzielę znacząco przewyższa prawdopodobną wysokość mandatu, grzywna może być postrzegana jako akceptowalny „koszt prowadzenia działalności”. Taka kalkulacja osłabia prewencyjny charakter ustawy, a jej skuteczność staje się w dużej mierze zależna nie tylko od treści przepisów, ale od konsekwencji i surowości organów kontrolnych.

V. Przyszłość Handlu w Niedziele: Czy w 2025 Roku Czekają Nas Zmiany?

Choć przepisy dotyczące niedziel handlowych w 2025 roku są jasno określone, cała regulacja pozostaje przedmiotem ożywionej debaty politycznej i społecznej. Status quo nie jest dane raz na zawsze, a dyskusja na temat ewentualnej liberalizacji zakazu nabrała w ostatnim czasie nowej dynamiki.

Głosy nawołujące do zmian płyną nawet z obozu rządowego. Minister Finansów, Andrzej Domański, publicznie zadeklarował się jako zwolennik częściowego przywrócenia niedziel handlowych.⁷ W swoich wypowiedziach podkreślał jednak, że jest to kwestia wymagająca szerokiej dyskusji i, co najważniejsze, politycznego konsensusu wewnątrz koalicji rządzącej, którego na ten moment brakuje.⁷ Ta rozbieżność stanowisk w ramach rządu jest głównym czynnikiem hamującym szybkie zmiany legislacyjne i tłumaczy, dlaczego mimo pojawiających się zapowiedzi, konkretne projekty ustaw nie trafiają pod obrady Sejmu.

Nastroje społeczne również są dalekie od jednoznaczności. Badania opinii publicznej pokazują, że Polacy są w tej kwestii podzieleni.²⁴ Co ciekawe, z biegiem lat od wprowadzenia zakazu, społeczeństwo w dużej mierze przyzwyczaiło się do nowej rzeczywistości. Poparcie dla utrzymania obecnych regulacji jest wysokie, zwłaszcza wśród elektoratów partii konserwatywnych. Z kolei zwolennicy koalicji rządzącej są bardziej otwarci na zmiany, jednak i w tej grupie przeważa poparcie dla rozwiązań kompromisowych, a nie dla całkowitego zniesienia zakazu.²⁴ Malejące poparcie dla pełnego powrotu do handlu we wszystkie niedziele sugeruje, że debata publiczna dojrzała i przesunęła się z pozycji skrajnych w kierunku poszukiwania „złotego środka”.

W dyskursie politycznym pojawia się kilka potencjalnych modeli przyszłych regulacji, które mogłyby zastąpić obecny system:

• Dwie niedziele handlowe w miesiącu: Jest to najczęściej dyskutowany wariant kompromisowy, który miałby zwiększyć elastyczność dla konsumentów i handlu, jednocześnie zachowując dwa wolne weekendy w miesiącu dla pracowników.²⁴
• Decentralizacja decyzji: Innym rozważanym pomysłem jest przekazanie kompetencji do decydowania o handlu w niedziele na poziom samorządów lokalnych. W takim modelu to rady gmin lub miast decydowałyby, czy na ich terenie sklepy mogą być otwarte, co pozwoliłoby dostosować regulacje do lokalnej specyfiki, np. w miejscowościach turystycznych.²³

Wszystko to wskazuje, że przyszłość handlu w niedziele w Polsce prawdopodobnie nie będzie prostym powrotem do stanu sprzed 2018 roku. Bardziej prawdopodobny wydaje się scenariusz ewolucji obecnych przepisów w kierunku nowego, hybrydowego modelu, który będzie próbował pogodzić różnorodne i często sprzeczne interesy pracowników, konsumentów, małych sklepów i dużych sieci handlowych.

Wnioski

Analiza przepisów dotyczących niedziel handlowych w 2025 roku prowadzi do kilku kluczowych konkluzji. Po pierwsze, konsumenci i przedsiębiorcy muszą przygotować się na osiem niedziel handlowych, co stanowi wzrost w porównaniu z rokiem poprzednim. Zmiana ta jest bezpośrednim skutkiem legislacyjnego kompromisu, w ramach którego Wigilia stała się dniem wolnym od pracy w zamian za dodatkową niedzielę handlową w grudniu.

Po drugie, Ustawa o ograniczeniu handlu jest aktem prawnym o dwoistej naturze. Z jednej strony ustanawia generalny zakaz, z drugiej zaś, poprzez 32 szczegółowe wyjątki, tworzy skomplikowany system pozwalający na funkcjonowanie wielu placówek. Dla przedsiębiorców kluczowe jest dogłębne zrozumienie tych wyłączeń, zwłaszcza zasad dotyczących handlu prowadzonego osobiście przez właściciela oraz wymogu „działalności przeważającej”, który po uszczelnieniu tzw. luki pocztowej wymaga od firm prowadzenia precyzyjnej ewidencji przychodów.

Po trzecie, choć sankcje za łamanie zakazu są na papierze bardzo surowe, z maksymalną grzywną sięgającą 100 000 zł, ich praktyczne egzekwowanie bywa mniej dotkliwe. Może to prowadzić do sytuacji, w której niektórzy gracze rynkowi traktują potencjalne kary jako element ryzyka biznesowego, co podważa skuteczność całej regulacji.

Wreszcie, należy podkreślić, że Ustawa o ograniczeniu handlu jest dokumentem „żywym”, podlegającym ciągłej presji politycznej i społecznej. Choć niniejszy przewodnik stanowi kompletne źródło wiedzy na rok 2025, tocząca się debata na temat liberalizacji przepisów oznacza, że zarówno konsumenci, jak i przedsiębiorcy powinni uważnie śledzić doniesienia o potencjalnych zmianach w kolejnych latach. Historia handlu w niedziele w Polsce wciąż się pisze, a jej następne rozdziały z pewnością przyniosą nowe rozwiązania i wyzwania.

admin

Redaktor bloga komfort-wanny.pl to ekspert z wieloletnim doświadczeniem w branży wyposażenia łazienek, który z pasją dzieli się swoją wiedzą i praktycznymi poradami. Jego celem jest ułatwienie czytelnikom wyboru najlepszych rozwiązań do ich łazienek, zarówno pod kątem funkcjonalności, jak i estetyki. Zawsze na bieżąco z najnowszymi trendami, redaktor inspiruje do tworzenia pięknych i komfortowych wnętrz, jednocześnie dbając o to, aby każdy artykuł zawierał praktyczne wskazówki dostosowane do indywidualnych potrzeb użytkowników.